Føroyar og Lettland: Tvey Frælsi Tjóðir í Norðri
Inngangur
Føroyar og Lettland eru tvey lítil, men frælsi ríki sum liggja í Norðurevropa. Tey hava bæði eina ríka søgu og einstøk tíðindalívsfrøði. Hesar tveir oyggjar eru ein fróðligur samanburður, sum kann avdúka trupuleikanirnar og møguleikarnar, sum smá, óheft ríki standa andstøðu við í nútíðarheiminum.
Landafrøði
Føroyar
Føroyar eru ein oynnaflokkur í Norðuratlantshavinum, sum liggur millum Skotland og Ísland. Teir hava eitt samlað vídd á 1.400 ferkilometrum og eru heim til umleið 53.000 fólkum.
Lettland
Lettland er eitt land í Eysturøysursjønum, sum liggur millum Estland og Litava. Tað hevur eitt samlað vídd á 64.589 ferkilometrum og er heim til umleið 1,9 mió fólkum.
Søga
Føroyar
Søga Føroya gengur aftur til 9. øld, tá irski munkar búsettust har. Oyggjarnar vórðu seinni partur av Noregi í fleiri hundrað ár, men í 1814 vórðu tær ein partur av Danmark. Í 1948 fingu Føroyar sjálvstýri, men teir eru enn ein partur av danska ríkinum.
Lettland
Søga Lettlands er long og flókast. Tað hevur verið herjað av nógvum ymiskum ríkjum, eins og Týsklandi, Póllandi og Rússlandi. Í 1918 lýsti Lettland seg sjálvstøðugt, men varð síðan hersett av Sovjetrusslandi. Í 1991 fingu teir aftur sjálvstýri.
Tjóðskapur
Føroyar
Færeyingar hava eina sterk tíðindalívsfrøði sum er bygd á føroyskum máli, mentan og søgu. Teir eru stoltur av arvinum sínum og hava eina sterk vilji at verja tíðindalívsfrøði sína.
Lettland
Lettarnir hava eisini eina sterk tíðindalívsfrøði sum er bygd á lettiska málinum, mentanini og søguni. Teir eru stoltur av arvinum sínum og hava eina sterk áhuga fyri at verja tíðindalívsfrøði sína.
Politikkur
Føroyar
Føroyar hava eitt parlamentariskt lýðveldi, sum verður stýrt av fólkavaldum løgmanni. Oyggjarnar hava eina høgra vendisk stjórnmálaskipan og hava verið limir í Norðuratlantsráðnum síðan 1949.
Lettland
Lettland er eitt parlamentariskt lýðveldi, sum verður stýrt av fólkavaldum forseta. Landið hevur eina miðvendi stjórnmálaskipan og hevur verið limur í Evropeiska Sambandinum síðan 2004.
Økonomi
Føroyar
Føroysk økonomi er ein blanding av eina sterka fiskivinnuna og eina vaxandi ferðavinnuvinnu. Landið hevur eitt høgt levingarstøð, men er eisini sterkt avhengi av fiskiverkinum.
Lettland
Lettisk økonomi er meira fjölbroytt enn føroysk økonomi og innifelur iðnaðarvinnu, týning og ferðavinnu. Landið hevur eitt tiltaliligt levingarstøð, men er eisini sårbart fyri ytri ávirkanir, eins og skiftandi vøruprísar og breytingar í eftirspurningini.
Samskifti
Føroyar
Føroyar hava ein væl-útbygdan samskiftisstruktur, sum innifelur flugvøll og havnir. Oyggjarnar hava eisini ein sterka internetsamband og eitt útbreitt telefonsystem.
Lettland
Lettland hevur eisini ein væl-útbygdan samskiftisstruktur, sum innifelur flugvøll, jarnbreytir og havnir. Landið hevur eisini ein sterk internetsamband og eitt útbreitt telefonsystem.
Mentan
Føroyar
Føroysk mentan er eitt blómandi blomstur av list, tónleik og bókmentir. Oyggjarnar hava ein ríka tónleikatraditon og eru heim til fleiri heimsklassa tónleikarar.
Lettland
Lettisk mentan er eisini eitt blómandi blomstur av list, tónleik og bókmentir. Landið er heim til fleiri heimsklassa listamenn og tónleikarar.
Ferðavinnan
Føroyar
Ferðavinnan er eitt vaksindi iðnaðarvið í Føroyum. Oyggjarnar hava eina fjølbroytt ferðavinnutænastu, sum innifelur bjørgferð, fuglaskoðan og hvalaskoðan.
Lettland
Ferðavinnan er eisini eitt vaksindi iðnaðarvið í Lettlandi. Landið hevur eina ríka søgu og mentan, sum eingir til seg ferðafólk frá øllum heiminum.
Fylgjandi nøkkultøl
Føroyar
- Vídd: 1.400 ferkilometur
- Fólkatal: 53.000
- Levingarstøð: 48.000 USD (2021)
- Fiskivinna: 35% av GDP
- Ferðavinna: 10% av GDP
Lettland
- Vídd: 64.589 ferkilometur
- Fólkatal: 1,9 mió
- Levingarstøð: 21.000 USD (2021)
- Iðnaðarvinna: 25% av GDP
- Týning: 15% av GDP
- Ferðavinna: 5% av GDP
Nyttuligar tabellar
Tabell 1: Fólkatal og vídd
| Ríki |
Fólkatal |
Vídd (ferkilometur) |
| Føroyar |
53.000 |
1.400 |
| Lettland |
1,9 mió |
64.589 |
Tabell 2: Levingarstøð og iðnaðarvinnu
| Ríki |
Levingarstøð (USD) |
Iðnaðarvinnu (% av GDP) |
| Føroyar |
48.000 |
35% |
| Lettland |
21.000 |
25% |
Tabell 3: Ferðavinna og týning
| Ríki |
Ferðavinna (% av GDP) |
Týning (% av GDP) |
| Føroyar |
10% |
0% |
| Lettland |
5% |
15% |
Humoristiskur tónur
Kunningar á Føroyum og í Lettlandi hava eitt gott skemt. Hesi eru nøkur dømir á humoristiskum tónum um tað hvørt ríkið:
-
Føroyar:
- Hví hava Færeyingar so nógvar skip? Svari: Tí at teir kunnu ikki gera brýr!
- Hvat er munurin á Færeying og ein pundastykki? Svari: Tí at eitt pundastykki hevur eitt metramerki!
-
Lettland:
- Hví eru Lettar so góðir at dansa? Svari: Tí at teir hava so nógv plas!
- Hvat er munurin á ein Lett og ein
